ขันโตก ความรู้

ขันโตก

 

 เพราะไปเที่ยวที่เมืองเหนือ ไปนั่งร้านสิบสองปันนา รับประทานอาหารแบบขันโตกและการฟ้อนรำ
ของร้านสวยงามและน่าประทับใจมาก เลยนำมาให้ชมกัน และรู้เรื่องความเป็นมาของ
สำรับอาหารที่มีชื่อว่า ขันโตก พร้อมอาหารพื้นเมืองของเมืองเหนือของประเทศไทย
และสถานที่ท่องเที่ยวยอดฮิต ของคนต่างถิ่น

ว่าเรื่องขันโตก หรือ โตก เป็นภาชนะสำหรับวางสำรับอาหารของชาวล้านนา บ้างเรียก สะโตก
มีรูปทรงกลม ความกว้างมีเส้นผ่าศูนย์กลางตั้งแต่ 30 เซนติเมตรขึ้นไป มีเชิง สูงประมาณ 1 ฟุต มีทั้งขันโตกไม้ และขันโตกหวาย

ขันโตกแบ่งออกเป็น 3 ขนาด ดังนี้
1. ขันโตกหลวง หรือ สะโตกหลวง ทำด้วยไม้ขนาดใหญ่ ตัดท่อนมากลึงหรือเคี่ยนเป็นขันโตก มีความกว้างประมาณ 25 - 50 นิ้ว ตามขนาดของไม้ที่หามาได้ และนิยมใช้การในราชสำนักในคุ้มในวังของเจ้านายฝ่ายเหนือทั่วไป รวมทั้งใช้ในวัดวาอารามทั่วไปด้วย ทั้งนี้เพื่อให้เหมาะสมกับยศศักดิ์ และความยิ่งใหญ่ของชนชั้นผู้ปกครองในการที่จะใช้เลี้ยงแขกบ้านแขกเมืองด้วย ส่วนวัดนั้นพระสงฆ์เป็นผู้ควรแก่การเคารพนพนอบ มีประชาชนนำอาหารไปถวายมากดังนั้นประชาชนจึงนิยมทำขันโตกหลวงไปถวายวัด

2. ขันโตกฮาม หรือ สะโตกทะราม เป็นขันโตกขนาดกลางประมาณ 17-24 นิ้ว (คำว่า ฮาม หรือ
ทะรามนี้ หมายถึงขนาดกลาง) ใช้ไม้ขนาดกลางมาตัดและเคี่ยนหรือกลึงเหมือนขันโตกหลวง ลงรัก
ทาหางอย่างเดียวกัน ผู้ที่ใช้ขันโตกขนาดนี้ มักได้แก่ครอบครัวขนาดใหญ่ เช่น คหบดี เศรษฐีผู้มี
อันจะกิน หรือถ้าเป็นวัด ผู้ที่ใช้ขันโตกขนาดนี้คือ พระภิกษุ ในระดับรองสมภาร

3.ขันโตกหน้อย เป็นขันโตกขนาดเล็ก ขนาดประมาณ 10 - 15 นิ้ว วิธีทำมีลักษณะเช่นเดียวกับขันโตกหลวงและขันโตกฮาม ใช้ในครอบครัวเล็ก เช่น หญิงชายพึ่งแต่งงานใหม่ หรือ ผู้ที่รับประทานคนเดียว อาหารที่ใส่ก็มีจำนวนน้อย

การใช้งานขันโตก

1. ใช้เป็นภาชนะที่วางถ้วยอาหารกับข้าว เมื่อใส่กับข้าวแล้วยกมาตั้งสมาชิกในครอบครัวหรือแขก     ที่มาบ้านจะนั่งล้อมวงกันกินข้าว
2. ใส่ดอกไม้ธูปเทียนแทนขันดอก
3. ใส่เครื่องคำนับเป็นขันตั้ง
4. ใส่ผลหมากรากไม้

ทั้งนี้ภาชนะที่วางถ้วยกับข้าวนอกจากจะใช้ขันโตกแล้วยังใช้กระด้งหรือถาด แบนแทนและเรียกว่า
ขันเข้าขันโตกถ้ายังไม่ได้วางถ้วยอาหารเรียกว่า ขันโตก เมื่อวางถ้วยอาหารแล้วก็มักจะเรียกว่า
ขันเข้า หรือสำรับอาหาร

ข้อมูลจากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี เรียบเรียงโดยบ้านบิวเบสท์