อย่านิ่งนอนใจเมื่อถ่ายเป็นสีดำ

เลือดออกในกระเพาะอาหาร ถ่ายสีดำ

เมื่อวานพา คุณพ่อตา ไปหาหมอเนื่องจาก ปวดท้องมาก แล้วทนไม่ไหว ก็เลยไปส่งโรงพยาบาล
ใกล้บ้าน พอไปถึงก็ซักประวัติตามปกติ แล้วพยาบาลถามว่า เมื่อวานก็มาแล้วหมอบอกว่าเป็น
โรคกระเพาะ แล้ววันนี้ลุงเป็นอะไรไปอีก  พ่อก็บอกว่า ปวดท้องมากข้างซ้าย ไต้ราวนม นั่งตรงไม่ได้
ต้องงอตัว ถ่าย 1 ครั้ง อาเจียน 3-4 ครั้ง ก่อนจะมา เพราะกินข้าวไม่ได้ และกินยาโรคเก๊าต์อยู่ด้วย
เราก็สังเกตว่าก่อนจะปวดท้องมาก ก็กิน ขนมจีน และ ระกำแช่อิ่มไป สงสัยเพราะของดองเลยทำให้
เป็นเช่นนั้น พอหมอตรวจ ก็ถามไถ่ตามอาการ แล้วก็ถามอีกว่า ถ่ายสีดำๆมั๊ย พ่อก็บอกว่า ก็ดำอยู่
 1-2 วันแล้ว คุณหมอบอกว่าสงสัย จะมีเลือดออกในกระเพาะอาหาร ถ้าเจ็บมากก็ต้องนอนโรงพยา
บาล ต้องดูให้แน่ใจ ว่าไม่มีโรคอะไรแซกซ้อนอีก

ผู้ป่วยส่วนใหญ่มาพบแพทย์ด้วยอาการปวดท้อง แน่นท้อง โดยมักปวดบริเวณท้องน้อยข้างซ้าย
หรือข้างขวา ร่วมกับอาการท้องผูกหรือท้องเสีย บางรายถ่ายผิดปกติติดต่อกันหลายวันจนอาการ
น่าเป็นห่วง ถ้าเป็นท้องผูกก็จะต่างจากท้องผูกทั่วไปคือมีอาการปวดท้องหรือแน่นท้องร่วมด้วย
เมื่อถ่ายแล้วอาการปวดท้องแน่นท้องจะดีขึ้น จากนพ. สุริยะ  ได้อธิบายไว้

พูดถึงถ่ายเป็นสีดำนั้น มาจากหลายสาเหตุด้วยกัน ผู้เขียนก็เคยอ่านและฟังมาบ้างว่าอาจจะเป็น
แผลในกระเพาะบ้าง เป็นการสำแดงของโรคมะเร็งต่างๆ หรือกินอาหารที่เป็นธาตุเหล็กบ้าง
ก็เป็นห่วงมาก เลยมาหาข้อมูลจากที่ต่างๆ ได้ดังนี้ ซึ่งอาจจะสังเกตสังกา สิ่งขับถ่ายของตัวเองบ้าง
ว่า เป็นสีอะไร เหลือง แดง เหลืองซีด ขาว ดำ คล้ำ  แข็งหรือนิ่ม 
ขั้นตอนแรกต้องสังเกตเอง แต่ขั้นต่อไปต้องเป็นแพทย์ เท่านั้น

อุจจาระสีแดงคล้ำหรือดำคล้ำ
หากอุจจาระของคุณมีสีเช่นนี้ แม้จะดูน่ากลัว แต่อาจจะเป็นเพราะสีที่เกิดจากอาหารหรือยาที่กิน
เข้าไป

 อุจจาระสีออกโทนแดง 
อาจเกิดจากอาหารที่มีสีแดง เช่น มะละกอ แตงโม กระเจี๊ยบ ซอสมะเขือเทศ เยลลี่สีแดง
เครื่องดื่มสีแดง ที่รับประทานเป็นจำนวนมาก ยิ่งเป็นมะละกอสุกๆ แล้วสีนั้นตามนั้นเลย
   
อุจจาระสีดำคล้ำ 
อาจเกิดจากการรับประทานอาหารที่มีสีดำ เช่น ตับหมู ตับวัว ตับเป็ด ตับไก่ เลือดหมู เฉาก๊วย
ขนมเปียกปูนสีดำ ข้าวเหนียวดำ ลูกหม่อน ยาบำรุงเลือดที่มีธาตุเหล็ก หรือยาแก้ท้องเสียบางชนิด

อุจจาระสีดำเข้มเหมือนยางมะตอย 
นี่เป็นสัญญาณอันตรายที่ชี้ว่า มีภาวะเลือดออกภายใน ต้องไปพบแพทย์โดยด่วน เพื่อตรวจอาการ
เลือดออกบริเวณทางเดินอาหารด้านบน ลำไส้ กระเพาะอาหาร หรือหลอดอาหาร
   
ถ้าถ่ายอุจจาระเป็นสีดำบ่อยครั้ง
อาจบ่งชี้ว่า อาจเป็นมะเร็งลำไส้ใหญ่ และมีภาวะเลือดออกภายใน หรืออุจจาระที่มีสีดำเกินไป 
แข็งเกินไป หรือยาวเกินไป ก็จำเป็นต้องปรึกษาแพทย์เช่นกัน
   
อุจจาระมีเลือดปนออกมาจำนวนมาก มักเกิดจากริดสีดวงทวารภายในหรือภายนอกแตก หรืออุจจาระมีสีแดงสดบอกถึงภาวะเลือดออกบริเวณลำไส้ใหญ่หรือสำไส้ตรง เพราะฉะนั้น ควรไปพบแพทย์โดยด่วน
   
อุจจาระสีแดงอาจเกิดจากภาวะเลือดออกในลำไส้
เช่น ถุงผนังลำไส้ใหญ่อักเสบ ผนังลำไส้แตก ซึ่งควรพบแพทย์ในทันทีเช่นกัน

อุจจาระสีเทาเหมือนขี้เถ้า 
อาจบอกถึงภาวะที่ตับหรือตับอ่อนกำลังมีปัญหา ซึ่งอาจเป็นตับอ่อนอักเสบ ตับแข็ง หรือตับอักเสบ ต้องรีบปรึกษาแพทย์ทันที เนื่องจากตับอ่อนอาจอักเสบหรือติดเชื้อ เพราะโดยปกติน้ำดีที่ขับออกจากตับ เป็นตัวทำให้อุจจาระมีสีน้ำตาล การที่น้ำดีมีไม่เพียงพอ อุจจาระจึงกลายเป็นสีเทา ซึ่งบ่งบอกว่า การผลิตน้ำดีหรือท่อน้ำดีอุดตัน ซึ่งอาจเกิดจากนิ่วในถุงน้ำดี การติดเชื้อ แผล หรือเนื้องอกที่บริเวณตับ ตับอ่อน หรือถุงน้ำดี
   
อุจจาระสีอ่อน ขาว หรือสีคล้ายดิน
อาจเพราะในอุจจาระขาดน้ำดี ซึ่งมีสาเหตุจากท่อน้ำดีอุดตัน หรือผลข้างเคียงจากการรับประทาน
ยาแก้ท้องเสีย bismuth subsalicylate และยาแก้ท้องเสียอื่นๆมากเกินไป


นอกจากนี้ ผู้ป่วยต้องไม่มีอาการอันตราย อาทิเช่น ถ่ายอุจจาระมีมูกหรือเลือดปน น้ำหนักลด
ซีด อาเจียน อุจจาระมีขนาดเล็กลงเรื่อย ๆ มีอาการปวดเบ่งถ่ายอุจจาระไม่สุด 
และการที่คนไข้มาด้วยอาการถ่ายเป็นสีดำร่วมด้วยต้องพิจารณากันอย่างละเอียด ถี่ถ้วน


อาการถ่ายดำ
ในที่นี้หมายถึง การถ่ายอุจจาระเป็นสีดำคล้ายถ่ายหรือเฉาก๊วย ซึ่งผิดไปจากปกติที่ออกเป็นสีเหลือง
หรือน้ำตาล อุจจาระที่ดีควรมีลักษณะนุ่ม ก้อนโต สีเหลืองนวล และไม่มีกลิ่น ซึ่งแสดงว่า 
กินผักและผลไม้เพียงพอ

ถ้าสังเกตเห็นอุจจาระออกเป็นสีดำ ก็จงอย่าได้นิ่งนอนใจ 
ต้องนึกว่าอาจมีเลือดออกในกระเพาะอาหารหรือสำไส้เล็กส่วนต้น ซึ่งจัดเป็นภาวะร้ายแรงที่ต้องรีบไป
พบแพทย์โดยเร็ว เคยพบคนไข้จำนวนไม่น้อยที่สังเกตเห็นอุจจาระดำ ก็ยังมิได้เฉลียวใจว่ามีเลือดออก เพราะมัวแต่คิดว่าเลือดออกก็ควรจะถ่ายเป็นเลือดสีแดงสด ปล่อยให้เสียเลือดจนร่างกายอ่อนเพลียมากแล้ว จึงค่อยไปแพทย์ ในความเป็นจริง อาการเลือดออกในทางเดินกระเพาะอาหาร

สามารถแบ่งเป็น 2 ลักษณะ

ลักษณะแรก การมีเลือดออกในบริเวณลำไส้ใหญ่ส่วนปลายหรือทวารหนัก จะทำให้มีอาการถ่ายออกเป็นสีแดงสด  เช่น โรคริดสีดวงทวารหนัก โรคมะเร็งทวารหนัก เป็นต้น 

ลักษณะที่ 2 การมีเลือดออกในกระเพาะอาหารหรือลำไส้เล็กส่วนต้น เลือดจะคลุกกับน้ำย่อยในกระเพาะอาหาร เกิดปฏิกิริยา ทำให้เลือดกลายเป็นสีดำ จึงเกิดการถ่ายอุจจาระดำ

สาเหตุที่ทำให้มีเลือดออกในกระเพาะอาหารหรือลำไส้เล็กส่วนต้นที่พบบ่อย ก็คือ
เกิดจากการระคายเคืองของยาแก้ปวดแอสไพรินและยาแก้ข้ออักเสบ ยาแก้ปวดข้อ ทำให้เยื่อบุผิวกระเพาะอาหารเกิดการอักเสบรุนแรงและทำให้เลือดออก ถ้าออกคราวละมากๆ ก็อาจทำให้มีอาการอาเจียนเป็นเลือดสด ถ้าออกซึมทีละน้อย ก็ทำให้มีอาการถ่ายดำ
ดังนั้น ใครก็ตามที่กินยาแอสไพริน เช่น กินยาแก้ปวดซอง กินแอสไพริน เพื่อป้องกันโรคอัมพาต อัมพฤกษ์ หรือโรคหัวใจ หรือกินยารักษาอาการปวดข้อปวดหลัง ก็พึงต้องสังเกตลักษณะสีสันของอุจจาระเป็นประจำ ถ้าพบว่ามีอาการถ่ายดำก็ต้องรีบไปพบแพทย์

นอกจากยา เหล้าก็อาจทำให้เยื่อบุผิวกระเพาะอาหารอักเสบรุนแรงจนมีเลือดออกได้เช่นกัน
คนที่เป็นโรคแผลที่กระเพาะอาหารหรือลำไส้เล็กส่วนต้น มีอาการปวดแสบตรงลิ้นปี่ เวลาหิวหรืออิ่มถ้าหากไม่ได้รับการรักษาอย่างจริงจัง แผลอาจกินลึกจนทำให้มีเลือดออกได้ โรคมะเร็งที่กระเพาะ
อาหารเมื่อลุกลามไปกินถูกบริเวณที่มีเส้นเลือด ก็อาจทำให้มีเลือดออกในกระเพาะได้

การถ่ายดำบางครั้งก็อาจไม่เกี่ยวกับการมีเลือดออกในกระเพาะอาหารหรือลำไส้เล็กส่วนต้น
ก็ได้ ที่พบได้บ่อย ก็คือ คนที่กินยาบำรุงที่มีธาตุเหล็ก ช่วยบำรุงเลือด มักใช้รักษาคนที่มีอาการซีดอ่อนเพลีย เหนื่อยง่าย คนที่เบื่ออาหาร สตรีมีครรภ์ ก็อาจทำให้มีอาการถ่ายดำเนื่องจากสีของธาตุเหล็ก บางคนอาจมีอาการถ่ายเหลวบ่อย ครั้นออกเป็นสีดำๆ คนที่กินเลือดหมู หรือตับหมู ตับวัวมากๆ ก็อาจมีอาการถ่ายดำ เนื่องจากอาหารเหล่านี้จะมีปริมาณของธาตุเหล็กสูง

หลังหยุดกินยาบำรุง ที่เข้าธาตุเหล็ก หรือเลือดหมู ตับหมู ตับวัว อุจจาระก็จะกลับเป็นสีเหลืองดังเดิมภายใน 2-3 วัน คนที่มีเลือดกำเดาไหลหรือเลือดออกหลังถอนฟัน (โดยเฉพาะเด็กเล็ก) หากกลืนเลือดลงไปในกระเพาะ ก็อาจมีอาการถ่ายดำใน 1-2 วันต่อมา ซึ่งมักจะเป็นอยู่เพียง 2-3 วัน ก็จะกลับถ่ายเป็น
สีเหลืองได้ดังเดิม


 การป้องกันภาวะเลือดออกในกระเพาะอาหารและลำไส้เล็กส่วนต้น ได้แก่
1. หลีก เลี่ยง การใช้ยาแอสไพรินและยาแก้ข้ออักเสบ ถ้าจำเป็นต้องใช้ยาพวกนี้ควรกินยาลดกรดควบด้วย และใช้เพียงช่วงไม่กี่วัน ถ้าจำเป็นต้องกินติดต่อกันกันนานๆ ควรปรึกษาแพทย์เสียก่อน

2. อย่าดื่มเหล้ามากหรือดื่มเป็นประจำ
3. ถ้ามีอาการปวดแสบท้อง หรือเป็นโรคกระเพาะ ควรรักษาอย่างจริงจัง งดเหล้า บุหรี่ ชา กาแฟ เครื่องดื่มชูกำลัง น้ำอัดลม ยาแอสไพริน ยาแก้อักเสบ กินข้าวให้ตรงเวลา งดอาหารรสเผ็ดจัดเปรี๊ยวจัด และออกกำลังกายเป็นประจำ


รู้ได้อย่างไรว่าไม่ได้เป็นอย่างอื่น
เมื่อ พบว่า มีอาการถ่ายอุจจาระดำ ควรแยกว่าเกิดจากภาวะเลือดออกในกระเพาะอาหารหรือไม่ 
ถ้าพบร่วมกับการกินยาบำรุงเลือด หรือกินเลือดหมู ตับหมู ตับวัว หลังหยุดกินยาหรืออาหารพวกนี้ 1 วัน อุจจาระจะกลับเป็นสีเหลืองได้ดังเดิม ถ้าเกิดการกลืนเลือดที่ออกจากจมูกหรือแผลถอนฟัน อุจจาระมักจะหายดำภายใน 2-3 วัน ถ้าเกิดมีเลือดออกในกระเพาะอาหาร มักจะถ่ายดำทุกวันติดต่อกันหลายวัน ต่อมามีอาการอ่อนเพลีย เหนื่อยง่าย หน้าตาซีดเชียว (เลิกดูเปลือกตาล่างจะซีดขาวกว่าปกติ) ถ้าปล่อยไว้จะมีอาการเวียนศีรษะ หน้ามืด เป็นลม

ในรายที่เกิดจากเยื่อบุผิวกระเพาะอาหารอักเสบเนื่อง จากการใช้ยาแอสไพริน ยาแก้ปวดข้อปวดหลัง หรือดื่มเหล้าจัด คนไข้อาจไม่มีอาการปวดท้อง หรือมีเพียงอาการจุกแน่นท้องเล็กน้อย บางรายอาจมีอาการอาเจียนออกเป็นเลือดร่วมด้วย

ในรายที่เกิดจากโรคแผลในกระเพาะอาการหรือลำไส้ส่วนต้น จะมีอาการปวดแสบตรงลิ้นปี่ เป็นๆ หายๆ เรื้อรังมาก่อน


เมื่อไรควรไปพบแพทย์
คนที่มีอาการถ่ายดำ ควรไปพบแพทย์ภายใน 6 ชั่วโมง

ยกเว้น
1.  กำลังกินยาบำรุงเลือดที่เข้าธาตุเหล็ก
2.  หลังกินเลือดหมู ตับหมู ตับวัว หรือหลังเป็นเลือดกำเดาหรือเลือดออกหลังถอนฟัน 
และอาการถ่ายดำเป็นอยู่เพียง 2-3 วัน ก็หายไปได้เอง (ถ้ายังถ่ายดำเกิน 3 วัน ก็ควรปรึกษาแพทย์)

แพทย์จะทำอย่างไร
รายที่สงสัยว่าเกิดจากภาวะเลือดออกในกระเพาะอาหารหรือลำไส้ส่วนต้น 
แพทย์อาจทำการตรวจพิเศษด้วยการใช้กล้องส่องตรวจกระเพาะอาหาร ให้คนไข้กลืนลงไปในกระเพาะอาหาร หรือทำการเอกซเรย์กระเพาะอาหาร เพื่อตรวจดูว่ามีการอักเสบ มีแผล หรือก้อนมะเร็ง
ในกระเพาะอาหารหรือไม่

รายที่มีการเสียเลือดมาก คนไข้จะมีอาการซีดเชียว หน้ามืด เป็นลม
แพทย์จะให้เลือด เมื่ออาการทุเลาแล้วก็จะให้ยาบำรุงเลือดกินต่อ ถ้ามีสาเหตุจากกระเพาะอาหาร อักเสบ หรือเป็นแผล แพทย์จะให้ยาลดกรด และยารักษาแผลในกระเพาะอาหาร กินนาน 1-2 เดือน
แล้วนัดไปตรวจดูอาการเป็นระยะๆ จนกว่าจะแน่ใจว่าหายดี ถ้าเป็นมะเร็งที่กระเพาะอาหารในระยะต้น อาจต้องรักษาด้วยการผ่าตัด โดยทั่วไปมะเร็งชนิดนี้มักจะแพร่กระจายเร็ว และส่วนใหญ่มักจะพบใน
ระยะท้าย ซึ่งยากแก่การเยียวยารักษา

สรุป
อาการถ่ายอุจจาระดำ มักจะมีสาเหตุจากภาวะเลือดออกในกระเพาะอาหาร เนื่องจากกระเพาะอาหารอักเสบจากการใช้ยาแอสไพรินหรือยาแก้ปวดข้อ ปวดหลัง หรือเกิดจากแผลที่กระเพาะอาหาร ส่วนน้อยอาจเกิดมะเร็งที่กระเพาะอาหาร จัดเป็นภาวะร้ายแรงอาจเป็นอันตรายถึงชีวิตได้ หากสงสัยควรรีบไป
พบแพทย์โดยเร็ว


ที่สำคัญ อย่านิ่งนอนใจ และอย่างตื่นตระหนกให้มากจนเกินไป หมั่นสังเกตและพบแพทย์เมื่อสงสัยได้ทุกเวลา เรื่องสุขภาพนั้นต้องสำคัญที่สุด เพื่อคนที่เรารักและตัวเราเอง

ขอมูลบางส่วนจากนิตยสารหมอชาวบ้าน  เรียบเรียงโดยบ้านบิวเบสท์